Pháp nhân là gì? Điều kiện và các loại hình pháp nhân hiện hành

Trong quá trình tìm hiểu về pháp luật dân sự và kinh doanh, chắc hẳn bạn sẽ nhiều lần bắt gặp thuật ngữ pháp nhân. Vậy pháp nhân là gì? Pháp nhân có những loại hình nào và vai trò của nó trong thực tiễn ra sao? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm rõ khái niệm, điều kiện, phân loại và những điểm khác biệt cơ bản về pháp nhân một cách dễ hiểu, hệ thống và chính xác nhất.

Xem thêm:

• Tại sao doanh nghiệp cần đăng ký bảo hộ thương hiệu ngay từ đầu?
• Những quy định về khấu trừ thuế GTGT các doanh nghiệp đã biết?
• Gia hạn nộp thuế GTGT quý I/2025 doanh nghiệp cần lưu ý những gì?

Pháp nhân là gì?

Khi tìm hiểu về hệ thống pháp luật, một trong những khái niệm nền tảng bạn cần nắm vững chính là pháp nhân là gì. Đây là khái niệm cơ bản nhưng có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi hoạt động pháp lý, thương mại, xã hội hiện nay.

Theo Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015, pháp nhân được hiểu là tổ chức có đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật để có tư cách độc lập trong các quan hệ pháp luật. Một pháp nhân có thể tự mình tham gia ký kết hợp đồng, sở hữu tài sản, thực hiện quyền và nghĩa vụ dân sự mà không cần thông qua cá nhân nào.

Đặc điểm nổi bật của pháp nhân gồm:

• Có tài sản độc lập với tài sản của cá nhân, tổ chức sáng lập.
• Có tư cách pháp lý riêng.
• Tự mình tham gia quan hệ pháp luật mà không phụ thuộc vào cá nhân nào.
• Chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình.

Hiểu đúng về pháp nhân là cơ sở để bạn tham gia, xây dựng các quan hệ dân sự, kinh doanh, hành chính một cách chính xác và an toàn.

Điều kiện để trở thành pháp nhân là gì?

Để tiếp tục tìm hiểu sâu hơn về pháp nhân là gì, chúng ta cần nắm rõ các điều kiện cần thiết để một tổ chức được công nhận là pháp nhân theo quy định pháp luật Việt Nam hiện hành. Theo quy định tại Điều 74 Bộ luật Dân sự 2015, một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau đây:

Được thành lập hợp pháp

Tổ chức phải được thành lập theo quy định của Bộ luật Dân sự và các luật chuyên ngành liên quan. Việc thành lập cần tuân thủ trình tự, thủ tục và điều kiện theo đúng quy định của pháp luật.

Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ

Pháp nhân phải có cơ quan điều hành để quản lý hoạt động. Cơ cấu này được quy định rõ trong điều lệ hoặc quyết định thành lập và có thể bao gồm các cơ quan khác tùy theo quy định của pháp luật hoặc quyết định nội bộ của tổ chức (quy định tại Điều 83 Bộ luật Dân sự 2015).

Có tài sản độc lập

Pháp nhân phải sở hữu tài sản riêng, tách biệt với tài sản của cá nhân sáng lập hoặc các tổ chức khác. Đồng thời, pháp nhân tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính của mình bằng chính tài sản đó.

Tham gia quan hệ pháp luật với tư cách độc lập

Pháp nhân phải nhân danh chính mình khi tham gia các giao dịch, ký kết hợp đồng, thực hiện quyền và nghĩa vụ pháp lý trong xã hội, hoàn toàn độc lập với cá nhân hoặc tổ chức sáng lập.

Ngoài ra, theo quy định, mọi cá nhân, pháp nhân đều có quyền thành lập pháp nhân, trừ trường hợp bị pháp luật giới hạn hoặc cấm trong những tình huống đặc biệt.

Tóm lại, để được công nhận là pháp nhân, một tổ chức không chỉ cần thành lập đúng pháp luật mà còn phải đảm bảo có cơ cấu tổ chức hợp lý, tài sản độc lập, và năng lực tham gia giao dịch pháp luật một cách tự chủ. Đây là những yếu tố cốt lõi tạo nên tư cách pháp lý riêng biệt cho mỗi pháp nhân.

Các loại pháp nhân hiện nay

Sau khi tìm hiểu điều kiện để trở thành pháp nhân là gì. Một nội dung quan trọng tiếp theo mà bạn cần nắm rõ chính là cách phân loại pháp nhân theo quy định pháp luật hiện hành. Bộ luật Dân sự 2015 chia pháp nhân thành hai nhóm chính dựa trên mục đích hoạt động: pháp nhân thương mại và pháp nhân phi thương mại.

Pháp nhân thương mại

Pháp nhân thương mại là loại hình pháp nhân có mục tiêu chủ yếu là tìm kiếm lợi nhuận và phân chia lợi nhuận đó cho các thành viên của mình. Theo Điều 75 Bộ luật Dân sự 2015, pháp nhân thương mại bao gồm:

• Các doanh nghiệp như công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh…
• Các tổ chức kinh tế khác hoạt động với mục đích sinh lợi.

Việc thành lập, tổ chức hoạt động và chấm dứt hoạt động của pháp nhân thương mại được điều chỉnh bởi Bộ luật Dân sự, Luật Doanh nghiệp và các quy định pháp luật liên quan khác. Pháp nhân thương mại đóng vai trò trọng yếu trong nền kinh tế, vừa thúc đẩy sản xuất kinh doanh, vừa tạo ra giá trị kinh tế cho xã hội.

Pháp nhân phi thương mại

Trái ngược với pháp nhân thương mại, pháp nhân phi thương mại không đặt mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận. Nếu phát sinh lợi nhuận trong quá trình hoạt động thì khoản lợi nhuận này không được phân chia cho các thành viên mà phải sử dụng đúng mục đích hoạt động của tổ chức.

Theo Điều 76 Bộ luật Dân sự 2015, pháp nhân phi thương mại bao gồm:

• Cơ quan nhà nước;
• Đơn vị vũ trang nhân dân;
• Các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị – xã hội – nghề nghiệp;
• Các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp;
• Quỹ xã hội, quỹ từ thiện;
• Doanh nghiệp xã hội;
• Các tổ chức phi thương mại khác.

Pháp nhân phi thương mại có vai trò đặc biệt trong việc phục vụ lợi ích công cộng, thực hiện các nhiệm vụ xã hội, giáo dục, từ thiện và phát triển cộng đồng. Việc thành lập, tổ chức hoạt động và chấm dứt của các pháp nhân này được thực hiện theo Bộ luật Dân sự, các luật về tổ chức bộ máy nhà nước và những quy định pháp luật liên quan khác.

Việc phân loại pháp nhân thành pháp nhân thương mại và pháp nhân phi thương mại giúp xác định rõ mục tiêu hoạt động và định hình các quyền và nghĩa vụ pháp lý của từng loại tổ chức. Hiểu rõ đặc điểm của từng loại pháp nhân sẽ giúp cá nhân, tổ chức lựa chọn mô hình phù hợp, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và phát triển bền vững.

Trong kinh tế, xã hội vai trò của pháp nhân là gì?

Hiểu pháp nhân là gì cũng giúp chúng ta thấy rõ vai trò không thể thiếu của pháp nhân trong đời sống kinh tế và xã hội hiện đại.

Pháp nhân đóng vai trò quan trọng trên nhiều phương diện:

• Thúc đẩy hoạt động kinh tế. Pháp nhân tạo điều kiện cho các hoạt động kinh doanh, sản xuất diễn ra một cách bài bản, minh bạch, đảm bảo tính pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch.
• Đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ rõ ràng. Pháp nhân giúp phân định rạch ròi quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm giữa các bên trong giao dịch, góp phần ổn định trật tự xã hội.
• Tạo cơ sở cho trách nhiệm độc lập. Pháp nhân chịu trách nhiệm bằng tài sản của chính mình, tách biệt hoàn toàn với tài sản của cá nhân sáng lập, giảm thiểu rủi ro cho cá nhân.
• Hỗ trợ phát triển xã hội. Các pháp nhân phi thương mại như trường học, bệnh viện, tổ chức từ thiện góp phần phát triển giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội.

Nhờ có pháp nhân, các hoạt động trong xã hội được tổ chức và vận hành một cách ổn định, bền vững hơn.

Kết luận

Qua bài viết trên, chắc hẳn bạn đã nắm rõ pháp nhân là gì, điều kiện để được công nhận là pháp nhân cũng như cách phân loại pháp nhân theo quy định hiện hành. Nếu bạn đang có kế hoạch thành lập một tổ chức hoặc đơn vị, việc hiểu đúng về pháp nhân sẽ là nền tảng vững chắc để xây dựng và phát triển tổ chức hiệu quả, hợp pháp và bền vững.

BEE PRO

Cảm ơn bạn đã xem bài viết này. Cập nhật các bài viết từ BEE PRO để biết thêm thông tin mới nhất về kế toán, thuế và các quy định chính sách cập nhật.

BEE PRO – Đồng hành tận tâm!