Công đoàn cơ sở là gì? Điều kiện, nhiệm vụ và quyền hạn cần biết

Công đoàn cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động và xây dựng mối quan hệ giữa doanh nghiệp và nhân viên. Việc hiểu rõ về công đoàn cấp cơ sở giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật lao động, đồng thời mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai bên.

Xem thêm:

• Báo cáo thuế là gì? Những báo cáo cần nộp theo từng thời điểm
• Cách quyết toán thuế thu nhập cá nhân 2025 online đơn giản
• Báo cáo tài chính là gì? Thành phần và quy trình lập BCTC chi tiết

Công đoàn cơ sở là gì?

Công đoàn cơ sở là một bộ phận quan trọng trong hệ thống Công đoàn Việt Nam, đóng vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động tại các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Theo khoản 2 Điều 4 Luật Công đoàn 2012, tổ chức này trực thuộc Công đoàn cấp trên, tập hợp đoàn viên công đoàn trong một hoặc nhiều đơn vị lao động và được công nhận theo quy định của pháp luật.

Tổ chức công đoàn này không chỉ là cầu nối giữa người lao động và người sử dụng lao động mà còn là nền tảng quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ tại doanh nghiệp.

Theo Điều 7 Luật Công đoàn 2012, hệ thống tổ chức công đoàn gồm:

• Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam – cơ quan cao nhất điều hành công đoàn cả nước.
• Công đoàn các cấp – bao gồm công đoàn ngành trung ương, công đoàn địa phương, công đoàn cấp trên cơ sở và công đoàn cơ sở.

Trong đó, công đoàn cấp cơ sở được tổ chức tại các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, hợp tác xã có sử dụng lao động, tổ chức quốc tế hoạt động tại Việt Nam,…

Chức năng và vai trò của công đoàn cơ sở

Trong mỗi doanh nghiệp, tổ chức, công đoàn cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi và đại diện cho người lao động. Không chỉ hỗ trợ về mặt pháp lý, tổ chức này còn góp phần xây dựng môi trường làm việc hài hòa, đảm bảo lợi ích chung. Một số nổi bật có thể kể đến chẳng hạn như:

Bảo vệ quyền lợi người lao động

Công đoàn cơ sở đại diện cho người lao động trong các cuộc đàm phán về tiền lương, hợp đồng lao động, chế độ bảo hiểm xã hội và các chính sách phúc lợi khác. Ngoài ra, tổ chức này cũng giúp giải quyết tranh chấp lao động một cách hợp lý, đảm bảo lợi ích chung.

Hỗ trợ và chăm lo phúc lợi

Công đoàn tổ chức các hoạt động hỗ trợ người lao động gặp khó khăn, bảo vệ sức khỏe, tổ chức các chương trình phúc lợi như bảo hiểm bổ sung, quỹ trợ cấp khó khăn.

Tham gia vào quản lý doanh nghiệp

Công đoàn giám sát việc thực hiện các chính sách lao động, đồng thời tham gia vào hội đồng tiền lương, hội đồng khen thưởng và kỷ luật, giúp đảm bảo công bằng trong doanh nghiệp.

Tổ chức hoạt động phong trào

Ngoài chức năng bảo vệ lợi ích, công đoàn còn tổ chức các chương trình văn hóa, thể thao, đào tạo kỹ năng nhằm nâng cao đời sống tinh thần và trình độ chuyên môn của người lao động.

Nhờ các vai trò trên, công đoàn cơ sở không chỉ bảo vệ quyền lợi mà còn góp phần nâng cao chất lượng lao động trong doanh nghiệp. Việc phát huy tốt vai trò này sẽ góp phần tạo ra môi trường làm việc bền vững và công bằng.

Hình thức tổ chức công đoàn cơ sở

Công đoàn cơ sở có thể được tổ chức theo nhiều mô hình khác nhau nhằm đáp ứng quy mô, số lượng đoàn viên và đặc thù hoạt động của từng đơn vị. Theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam và Hướng dẫn 03/HD-TLĐ năm 2020, tổ chức này có bốn hình thức chính:

• Mô hình độc lập: không có tổ công đoàn, công đoàn bộ phận hoặc công đoàn thành viên.
• Công đoàn có tổ công đoàn: được chia thành các tổ công đoàn nhỏ, phù hợp với doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ.
• Công đoàn có công đoàn bộ phận: thường áp dụng cho đơn vị lớn, có nhiều phòng ban hoặc chi nhánh.
• Theo công đoàn cơ sở thành viên: dành cho tập đoàn, tổng công ty với nhiều đơn vị trực thuộc.

Việc lựa chọn hình thức tổ chức phù hợp giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo quyền lợi đoàn viên và thúc đẩy hoạt động công đoàn tại đơn vị.

Điều kiện thành lập công đoàn cơ sở

Để đảm bảo quyền lợi và tiếng nói của người lao động trong doanh nghiệp, việc thành lập công đoàn cơ sở là cần thiết. Tuy nhiên, không phải đơn vị nào cũng có thể tự động thành lập tổ chức này mà phải đáp ứng các điều kiện cụ thể theo quy định của pháp luật. Vậy những điều kiện đó là gì?

Tiêu chí thành lập

Theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam, một đơn vị sử dụng lao động có thể thành lập công đoàn cấp cơ sở khi đáp ứng các điều kiện sau:

• Có từ 5 đoàn viên hoặc 5 lao động trở lên muốn gia nhập Công đoàn Việt Nam.
• Đơn vị hoạt động hợp pháp theo quy định pháp luật Việt Nam.

Các loại hình đơn vị có thể thành lập công đoàn

Công đoàn cấp cơ sở có thể được thành lập tại các đơn vị sau:

• Doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, bao gồm công ty mẹ, công ty con, chi nhánh, văn phòng đại diện.
• Hợp tác xã có sử dụng lao động.
• Đơn vị sự nghiệp công lập và ngoài công lập.
• Cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp.

Cơ quan, tổ chức nước ngoài và quốc tế hoạt động tại Việt Nam có sử dụng lao động là người Việt.

Nếu một đơn vị không đủ điều kiện để lập công đoàn cơ sở, người lao động có thể liên kết với các đơn vị khác để lập tổ chức này. Việc thành lập công đoàn giúp người lao động có tổ chức đại diện chính thức để bảo vệ quyền lợi của mình.

Nhiệm vụ và quyền hạn của công đoàn cơ sở

Nhiệm vụ và quyền hạn của công đoàn cơ sở tập trung vào việc đại diện, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động. Đồng thời phối hợp với doanh nghiệp trong xây dựng môi trường làm việc công bằng, ổn định. Dưới đây là các nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể theo quy định.

Theo Điều 15 Điều lệ Công đoàn Việt Nam, công đoàn có các nhiệm vụ quan trọng như:

• Tuyên truyền, vận động đoàn viên thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước và nghị quyết công đoàn.
• Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động trong quan hệ lao động.
• Tham gia giám sát thực hiện chính sách lao động, hợp đồng lao động, nội quy công ty.
• Phối hợp với doanh nghiệp xây dựng quy chế dân chủ, nâng cao đời sống tinh thần và tổ chức các phong trào thi đua.
• Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đoàn viên công đoàn và cán bộ công đoàn.

Bên cạnh nhiệm vụ, công đoàn có các quyền hạn sau:

• Đại diện tập thể lao động trong thương lượng hợp đồng lao động, giải quyết tranh chấp lao động.
• Tham gia xây dựng chính sách lao động tại doanh nghiệp.
• Quản lý tài chính công đoàn theo quy định pháp luật.
• Hỗ trợ phát triển quan hệ lao động bền vững giữa người lao động và doanh nghiệp.

Công đoàn không chỉ bảo vệ quyền lợi của người lao động mà còn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của doanh nghiệp.

Mức đóng đoàn phí và kinh phí công đoàn cơ sở​

Theo quy định tại Nghị định 191/2013/NĐ-CP và Hướng dẫn của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, việc đóng đoàn phí và kinh phí công đoàn cơ sở được phân chia giữa người lao động và doanh nghiệp như sau:

• Đoàn phí công đoàn. Người lao động mỗi tháng, đoàn viên công đoàn đóng 1% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội (BHXH). Tuy nhiên, mức đóng tối đa không vượt quá 10% mức lương cơ sở.
• Kinh phí công đoàn. Doanh nghiệp hàng tháng, doanh nghiệp đóng 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho người lao động. Khoản kinh phí này do doanh nghiệp chịu trách nhiệm hoàn toàn và không trừ vào lương của người lao động.

Như vậy, người lao động đóng đoàn phí công đoàn tương đương 1% tiền lương tính BHXH, trong khi doanh nghiệp đóng kinh phí công đoàn bằng 2% quỹ lương tính BHXH của toàn bộ nhân viên.

Kết luận

Công đoàn cơ sở là tổ chức không thể thiếu trong các doanh nghiệp, giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động và tạo ra môi trường làm việc hài hòa, ổn định. Với nhiệm vụ quan trọng trong đại diện, chăm lo và giám sát quyền lợi của người lao động, công đoàn góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và nền kinh tế. Nếu bạn còn thắc mắc nào về chủ đề công đoàn cấp cơ sở này hãy liên hệ với BEE PRO để được hỗ trợ nhé!

BEE PRO

Cảm ơn bạn đã xem bài viết này. Cập nhật các bài viết từ BEE PRO để biết thêm thông tin mới nhất về kế toán, thuế và các quy định chính sách cập nhật.

BEE PRO – Đồng hành tận tâm!